2022 жылы валюталық несиелеудің рекордтық төмендеуіне не себеп болды

Беттің авторы

Константин Яковлев

2016 жылы Zanimaem.kz сайтын құрды. Қаржы және несие саласында 5 жылдан астам, маркетинг саласында 12 жылдан астам жұмыс істеді. Мәтіндерді өңдеуге, МҚҰ мен Банктердің рейтингтерін құруға жауапты.

Жаңартылған 05.08.2022 Автор: Арнұр Еркенбаев

Шетел валютасындағы несиелер барған сайын аз беріледі – бір жыл ішінде мұндай банк өнімдерінің көлемі 20%-ға азайды. Соңғы 20 жылда валюталық несиелер берудің шарықтау шегі 2002 және 2009 жылдары болды – осы кезеңдер ішінде жалпы портфельдегі шетел валютасындағы несиелердің үлесі 50%-дан асты, ал 2022 жылғы мамырдың аяғында ол төмендеді. 8,3%. Қазақстандағы жеке тұлғаларды валюталық несиелендіру саласын қаржы сарапшысы Арнұр Еркенбаев сараптады.

Соңғы екі онжылдықтағы валюталық несиелер

2002 жылдан бастап шетел валютасында берілген несиелердің көлемі тұрақты түрде азайып келеді. 20 жыл бұрын ең жоғары мәнге жетті – валюталық несиелер жалпы үлестің 59,8%-ын құрады. Келесі өсу 2009 жылы (52,3%) болды. 2022 жылдың мамыр айындағы жағдай бойынша ол 8,3%-ға рекордтық ең төменгі деңгейге дейін төмендеді.

Жалпы, 20 жыл ішінде несиелеу көлемі 60 еседен астам өсті. Мысалы, Ұлттық банктің мәліметі бойынша, 2001 жылы қазақстандықтар 276,2 млрд теңгеге, ал 20 жылдан кейін 14,6 трлн теңгеге несие берген.

Валюталық несиелер соңғы бірнеше жылда танымалдылығын жоғалта бастады. 2001 жылдың басында:

• теңгемен, жеке тұлғалар банктерден 135,3 млрд;
• шетел валютасында берілген несиелер 141 млрд теңгені (5,7 млрд теңгеге көп) құрады.

2021 жылға қарай коэффициент өзгерді:

• ұлттық валютада 12,7 трлн теңге несие берілді;
• шетел валютасында – 1,9 трлн теңгеге ғана (10,8 трлн теңгеге аз).

Соңғы 20 жылдағы шетел және ұлттық валютадағы несиелендіру көлемінің өсуіне қарайтын болсақ, келесі мәліметтерді аламыз:

• теңге, несиелер көлемі 135,3 жылғы 2001 млрд теңгеден 12,7 жылы 2021 трлн теңгеге дейін өсті (94 есе көп);
• шетел валютасында несиелер көлемі 140,9 жылғы 2001 млрд теңгеден 1,89 жылы 2021 трлн теңгеге дейін өсті (13,4 есе көп)

Теңгенің де, валютаның да негізгі бөлігін тұтынушылық несие құрайды. 2022 жылдың басындағы несиелендіру мақсаттарының құрылымында кез келген мақсаттағы тұтынушылық несиелер (6,1 трлн. теңге), ипотека (3,3 трлн. теңге), несие карталары және несиелердің басқа түрлері (1,2 трлн. теңге) басым.

2022 жылы берілген валюталық несиелердің көлемі қалай өзгерді

ranking.kz жариялаған статистика көрсеткендей, 2022 жылдың алғашқы бес айының қорытындысы бойынша қазақстандық банктер небәрі 14,6 млрд теңге валюталық несие берген, ал өткен жылдың сәйкес кезеңінде 31 млрд теңге (53%-ға көп) болған.

Сонымен бірге, 2022 жылдың маусым айының басындағы жағдай бойынша несие портфелі 19,5 трлн теңгеге жетті. Ал өткен жылдың сәйкес мерзімінде 15,6 млрд теңге (25%-ға аз) болған. Жалпы құрылымда шетел валютасымен берілген несиелер небәрі 1,6 триллион теңгені құраса, бір жыл бұрын ол 20 пайызға дерлік артық болған.

Қай өңірдің тұрғындары көбіне шетел валютасымен несие алады?

3 жылдың мамыр айында берілген валюталық несиелер көлемі бойынша үздік 2022 облыс пен қала келесідей:

1. Жеке тұлғаларды шетел валютасымен несиелендіру бойынша Алматы қаласы көш бастады – Қазақстандағы жалпы сомасы 73 млрд теңгеге несиенің 10,6 пайызы осында берілді. Сонымен бірге, 2021 жылдың мамырымен салыстырғанда бұл көрсеткіш 58%-дан астамға төмендеген.
2. Екінші орынды Шығыс Қазақстан облысы иеленді – мұнда 5,3 млн теңгеге несиенің жалпы санының 771,3%-ы берілді. Сонымен бірге, бір жыл бұрын, 2021 жылдың мамыр айындағы жағдай бойынша бұл көрсеткіш 32%-ға жоғары болды.
3. Үздік үштікті Шымкент түйіндеп тұр. Қазақстандағы валюталық несиелердің жалпы санының 4,5%-ы осында 665 млн теңге сомасында берілген (бір жылда -51%).

Жалпы Қазақстанды алып қарасаңыз:

• 2022 жылғы мамырдың аяғында жеке тұлғаларға шетел валютасындағы қарыздар 14567,3 XNUMX млн. теңгені құрады;
• 2021 жылдың сәйкес кезеңінің соңында – 30984,8 млн.теңге (жыл ішінде -16417,5 млн. теңге).

Аймақ бойынша статистика:

• Ақмола облысында шетел валютасымен несиелеу жағдайы салыстырмалы түрде тұрақты болып қалды – 2021 жылғы мамырда 33 млн теңгеге, ал 2022 жылғы мамырда – 31,4 млн теңгеге (жылына -1,6 млн теңге) несие берілді;
• Ақтөбе облысында төмендеу айқынырақ – 50,4 жылы 2021 млн теңге және 28,4 жылы 2022 млн теңге (жылына -22 млн теңге);
• Алматы валюталық несиелер көлемінің күрт төмендеуімен ерекшеленді – 323,1 жылғы 2021 млн теңгеге (жылына -142,5 млн теңге) қарсы 2022 жылы 180,6 млн теңге;
• Атырау облысы 83,8 және 64,6 жылдардағы 2021 млн. теңгеге (-2022 млн. теңге) қарсы 19,2 млн. теңгеге кем «жоғалды»;
• Көлемнің төмендеуі бойынша Шығыс Қазақстан облысы көш бастап тұр – 1137,8-ден 771,3 млн.теңгеге дейін (жылына -366,5 млн. теңге);
• Жамбыл – 105,6-дан 50,1 млн.теңгеге (жылына -55,5 млн. теңге) азаюы;
• Батыс Қазақстан – 160,1-ден 57,8 млн.теңгеге дейін (жылына -102,1 млн.теңге);
• Қарағанды ​​– 696,8-ден 579,1 млн.теңгеге дейін төмендеді (жылына -117,7 млн. теңге);
• Қостанайская онша маңызды емес – 43,4-тен 14,9 млн.теңгеге дейін (жылына -28,5 млн. теңге);
• Қызылорда дерлік өзгеріссіз – 7-ден 6,7 млн.теңгеге дейін төмендеді (жылына -0,3 млн. теңге);
• Маңғыстауская – 204,7-ден 180,4 млн.теңгеге дейін (жылына -24,3 млн. теңге);
• Павлодарская – 497,3-тен 418,6 млн.теңгеге дейін (жылына -78,7 млн. теңге);
• Жалғыз ОҚО өсім көрсетті – 222,4-тен 460,9 млн теңгеге дейін (жылына +238,5 млн теңге);
• Түркістан – 13 млн теңгеден 9,3 млн теңгеге дейін төмендеді (жылына -3,7 млн ​​теңге).

Қазақстан Республикасының үш ірі қаласы бойынша деректер:

• Алматы – 25551,8-ден 10636,6 млн.теңгеге (-14915,3 млн.теңге) төмендеді;
• Нұр-Сұлтан – 506,9-дан 454,2 млн.теңгеге (жылына –52,7 млн. теңге) төмендеді;
• Шамкент – 1348-ден 660,5 млн.теңгеге (–687,4 млн.теңге) төмендеді.

Валюталық несиелендірудің шарықтау шегі де Алматыда болды – мұнда халықтың валюталық несие портфелі ең маңызды болып табылады. Соңғы 20 жылда 2016 жылдың алғашқы айларында рекордтық көрсеткіштер тіркелді – тек қаңтар айында 483 миллиард теңгеге жуық өтінімдер мақұлданды. Бірақ бірінші жартыжылдықтың соңында көлемнің күрт қысқаруы байқалды – жыл басындағыдан 45 есе аз шетел валютасындағы несиелер таңдалды.

2022 жылы валюталық несиелер не болады

Қазақстандағы банктер бизнес пен жеке тұлғаларға шетел валютасымен несие беру мүмкіндігін азайтты. Мұндай қаржылық өнімдер көлемінің тұрақты төмендеу үрдісі байқалады. 2014, одан кейін 2015-2016 жылдардағы сұраныстың өсуі мұндай несиелердің танымалдылығы тек девальвацияға байланысты болғанын көрсетеді – ұлттық валютаның құнсыздануы аясында халық шетел валютасындағы несиелерді таңдады.

Егер жалпы жағдайды қарастыратын болсақ, валюталық несиелер портфелі жыл сайын азайып келеді және 2022 жылдың өзінде 20 жыл бұрынғы деңгейден төмендеді - егер 2002 жылы шетел валютасындағы несиелер 40 миллиард теңгеге жуық сомасында берілген болса, содан кейін 2022 жылдың мамырына – небәрі 14,6 млрд теңге. Және бұл несиелеу көлемінің жалпы өсуін ескереді.

Бұрынғы валюталық несиеге сұраныстың негізгі себебі теңгелік өніммен салыстырғанда бағамның төмен болуы. Валюта бағамының ауытқуы шамалы болған кезде олар ай сайынғы төлем сомасына іс жүзінде әсер еткен жоқ. Бірақ 2014 жылдың соңы – 2015 жылдың басында доллар бағамы күрт көтерілгенде, сол кезде доллармен несие алған, әсіресе ипотекасы бар клиенттердің қаржылық жағдайы нашарлады.

Әлемдегі күрделі геосаяси жағдай да банктердің валюталық несиелеріне сұранысты арттыра қоймас. Ипотека теңгемен беріле бастады, ал қарыз алушылар доллармен стандартты тұтынушылық несиені сирек алады.

Материал келесі көздерден алынған деректерді пайдаланады:

• http://ranking.kz/ru/a/infopovody/kreditovanie-kazahstancev-v-inostrannoj-valyute-stremitsya-k-istoricheskomu-minimumu
• https://newtimes.kz/eksklyuziv/150262-18-trln-tenge-obshij-dolg-vseh-kazahstancev-po-kreditam-na-chto-chashe-zanimayut-u-bankov
• https://lsm.kz/kredity-za-20-let

Арнұр Еркенбаев